Bir enstrümanı veya sample’ı müzisyenin, aranjörün veya prodüktörün istekleri doğrultusunda veya yalnızca kendi görüşleriniz neticesinde geniş bir “stereo panorama“ya yaymak isteyebilirsiniz. Eğer kayıt sırasında bu düşünülmüşse, o enstrümanı stereo kaydetmeyi düşünebilirsiniz. Peki bu karar sonradan verilmişse ve elinizde ilgili partisyona ait yalnızca bir adet mono kanal varsa ne yapabilirsiniz? Bu yazımda bununla ilgili yöntemleri anlatacağım.

Daha rahat anlayabilmek için bir örnek üzerinden gidelim. Geniş duyurmak istediğimiz mono kayıt bir gitar kaydı olsun. Bu kaydın stereo genişliği artırmaya yönelik 5 yöntemi aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

1. Yapay Stereo Panorama Tasarlayın

Bu yöntemde yapay bir stereo alan yaratılır. Mono gitar track’i duplike edilir ve biri sağ kanala diğeri sol kanala istenilen oranlarda gönderilir. Track’lerden biri hafif geciktirilerek kanallar arasında zaman farkı oluşturulur. İnsan kulağı gecikmeli gelen sesi aynı gürlükteki ana kaynaktan daha kısıkmış gibi duyduğu için stereo alan sağa veya sola yatıkmış gibi duyulabilir. Bunun önüne geçmek için gecikmeli gelen track’in sesi biraz açılmalıdır, veya tam tersi orijinal track’in sesi biraz kısılmalıdır. 

Bu teknikte önemli olan nokta iki track arasındaki gecikmenin miktarını belirlemektir. Gecikme miktarı track’ler arasında oluşacak faz farkını belirler. Faz farkının miktarı da stereo genişliği ve sound’u etkiler. Bu etkileşim doğru orantılı bir şekilde olmadığı için uygun mesafeyi dinleyerek belirlemelisiniz.

Bu yöntem genellikle çalışsa da, güzel mikrofonlar ve preamfilerle kaydedilmiş kaliteli bir kaydı bu yöntemle genişletmek istemeyebiliriniz. Yapay bir yöntem olduğu için müziğinizin sound’unu olumsuz etkilemesi olasıdır. 

2. Gerçek Stereo Panorama Tasarlayın

Bu yöntemde 2 farklı gitar çalımını sağ ve sol kanallara gönderir ve stereo alanı oluştururuz. Elimizde yalnızca bir mono track olduğunu varsayarsak, bu yöntemi uygulamak için edit yeteneklerimizi konuşturmamız gerekli.

Öncelikle yeni bir kanal açılır. Şarkının ilgili bölümünde (verse, nakarat…) tekrar eden akor dizilimleri bulunur. Aranjmanda aynı akor ve çalım stilinin kullanıldığı farklı mezürler birbirinden ayrılır ve tekrar eden akor dizilimine sahip alan yeni açılan kanalda diğeriyle aynı zaman aralığına yerleştirilir. Kanallar sağa ve sola pan’lanır. Farklı çalımlar olduğu için stereo genişlik sağlanmış olacaktır.

Burada önemli nokta, ses dalgalarının transient noktalarını elinizden geldiğince eşitlemektir (quantize etmek). Bunu yapmadığınız takdirde şarkınız mono bir kaynaktan dinlenirken gitar çalımı hatalı duyulur. 

3. Frekans Bantlarını Panoramaya Dağıtın

Stereo kaydedilmiş enstrümanlarda genişliği yaratan şeylerden biri, mikrofonların konumları gereği enstrümanların her frekansını farklı oranlarda yakalamasıdır. Bu sebeple mono yani tek bir mikrofonla kaydedilmiş gitar kaydınızı bir stereo teknikle kaydedilmiş gibi duyurmak için gitar track’inizi duplike edip ana ve kopya kanallara farklı tiplerde filtreler uygulayabilirsiniz. Track’lerden birini sağ kanala, diğerini sol kanala gönderdiğiniz zaman stereo genişliği duymaya başlayacaksınız. Bu teknikle gitarı iki farklı özellikte mikrofonla kaydetmişsiniz gibi duyurabilirsiniz.

4. Modülasyon Efektleri İle Genişlik Yaratın

Modülasyon efekti dediğimizde reverb, delay, chorus gibi efektleri anlarız. Stereo genişliği sağlayan olaylardan birinin mikrofonların farklı frekansları farklı oranlarda yakalaması olduğunu söylemiştik, bir diğeri ise mikrofonlara ulaşma sürelerinin farklılığıdır. (Tıpkı yapay stereo yönteminde olduğu gibi, mikrofon kapsüllerine ulaşan ses dalgaları oldukça benzer olduğu için faz farkı oluşmasına sebebiyet verebilecek bir etkidir.)

Modülasyon efektleri zaman bazlı çalışan efektler olduğu için stereo genişliği bu efektleri kullanarak yakalamak oldukça basittir. Örneğin mono gitar kaydınızı bir aux channel’a gönderip reverb efektine maruz bırakırsanız, otomatik olarak mekânsal bir etki kurgulanır ve sound’unuz genişler.

Bir adım öteye gidip gitar kaydınızı sağ kanala, modülasyon efektli halini sol kanala gönderirseniz daha geniş bir alana, gitarın tınısını da koruyarak hakim olursunuz. Veya bazı delay plug-in’lerinde bulunan “ping-pong” efekti yine delay sound’unuzu genişleterek müziğinize heyecan katar. (Örneğin: Waves H-delay)

Bir diğer yöntem plug-in’lerin faz ayarlarıyla ilgilidir. Gitar kaydınızı sağ ve sol kanallara bölüp ikisini de aynı ayardaki delay efektli birer aux channel’a gönderdiğinizi varsayalım. Bu delay efektlerinden birinin fazını ters çevirdiğiniz zaman, stereo bir duyum yakalayacaksınız.

5. Imager Efektleri İle Genişletin:

Eğer çok hızlı sonuç almak istiyorsanız veya şarkınızın bitmiş halinin fragmanını dinlemek istiyorsanız kullanabileceğiniz bazı stereo genişlik yaratan plug-in’ler mevcut. Temelde bu plug-in’lerin yaptıkları şey sağ ve sol kanallar arasında zaman farkı yaratmak, yani yukarıda bahsettiğim yöntemlerle hemen hemen aynı, sadece burada sizin yerinize bir plug-in her şeyi hallediyor. (eğer güvenirseniz ☺) Bunun için kullandığım minimal ama çok etkili plug-in’lerin başında Waves S1 Imager geliyor. S1 Imager ile sağ ve sol kanallar arasındaki dengeyi ve simetrisini ayarlayabiliyorsunuz. Biraz daha profesyonel ve radikal bir efekt önerecek olursam Izotope Ozone Imager’ı tavsiye edebilirim. Ozone Imager’da daha fazla parametre ile daha çok şey yönetmek mümkün.

Mono bir kanalı panoramaya yayarken sağ ve sol kanallar arasında frekans, zaman gibi ayarları farklılaştırmak esastır. Bu mantıkla hareket edip kendi yönteminizi de bulabilirsiniz ve yukarıda bahsettiğim yöntemlere harfi harfine uymanız gerekmez. Sonuçta müzik bir sanat dalıdır ve günün sonunda ürettiğiniz sanatın biricik ve orijinal olmasını sağlayan şey kullandığınız yöntemlerin de orijinalliği ile ilgilidir.

Müzik prodüksiyonuna dair diğer yazılarım için tıklayın.

Profesyonel online mix mastering servisi almak için tıklayın.

Prodüktörüm © 2022

Etiketler: prodüktörüm