Tonlama Nasıl Yapılır? : Modülasyon Efektleri

Tonlama için kullanılması elzem efektleri Tonlama Nasıl Yapılır? : Dinamik Aralıkla İlgili Efektler makalemde anlatmıştım. Bu efektleri “insert” üzerinden ekleyerek kullanıyoruz. Bu makalede ise müzik prodüksiyonu yaparken sıklıkla kullanılan delay, reverb gibi dinamik aralığı ilgilendirmeyen zaman temelli modülasyon efektlerini anlatacağım.

Herhangi bir kanal üzerindeki “send” kısmından yardımcı bir kanala sinyalin gönderilmesinden sonra bu sinyali işlerler ve (İngilizce’de) artık “wet” olarak adlandırılan yardımcı kanal (aux channel) ile “dry” olarak adlandırılan orijinal kanalın ses seviyeleri blend edilir.

İlgili kanalın send bölümünden seçilen bir “Bus” ile Aux kanalına gönderilen sinyal, bu kanalın insert bölümüne eklenen modülasyon efekti ile çalıştırılır. Hem ham sinyal hem efektli sinyal konunarak ses seviyesi dengesi yapılır.

1. Reverb

Enstrümanın çalındığı ortam, müzikal kararlara ve aranjeye göre değişiklik gösterebilir. Günümüzde enstrümanlar, daha sonradan müdahale etmesi en kolay olacak şekilde ve bu sebeple iyi yalıtılmış yansımasız odalarda kaydedilirler. Kayıttan sonra miks aşamasında eğer mevzu bahis enstrümanı daha geniş bir odada çalınıyormuş gibi duyurmak istersek reverb efektli plug-in’ler veya stüdyo ekipmanları kullanabiliriz. Enstrümana eklenen reverb efekti, entstrümanın çalındığı ortama dair aklımızda bir fikir oluşturur. Bu sebeple müzik prodüksiyonu dünyasındaki bazı gelişmeler sonrası reverb plug-in’lerine hall reverb, plate reverb, room reverb, cathedral reverb gibi otomatik ayarlar (preset’ler) eklenegelmiştir. Temelde değişen şeyler reverb’ün ilk yansıması (early reflections), gecikme (pre-delay), bozulma süresi (decay time) ve sönümlenme (damping) gibi parametrelerdir. Bu preset’lerin aklımızda canlandırdığı mekanların büyüklüğünü ayrıca reverb efektinin dry/wet ayarı veya direkt aux kanalının ses seviyesi ile de kontrol edebiliriz.

2. Delay

Yine “send” ile bir aux kanal üzerinden kullanılan delay efekti, orijinal sinyali gecikmeli olarak aynı şekilde geri verir. Delay efekti ses mühendisliği için reverb’e benzer şekilde mikste mekan algısı ve derinlik hissi yaratmak için kullanılır. Bu bağlamda dikkat edilmesi gereken belli parametreler vardır. Örneğin, eğer şarkının temposu (bpm = beats per minute) belliyse gecikme süresini onun katları şeklinde belirleyebilirsiniz. Veya gecikmenin ne kadar uzaktan/derinden geldiğini (depth), hangi frekansların gecikmeye uğrayacağını (filter), ne zaman sönümleneceğini (feedback) ayarlayabilirsiniz. Bu efektin kullanımında en bilinen örnek Mor ve Ötesi – Bir Derdim Var şarkısındaki elektro gitar girişidir.

Kullandığınız her plug-in’e ait internette veya plug-in dosyasının içinde bulabileceğiniz kullanıcı kılavuzları (user manual) mevcuttur. Miks aşamasında bu kullanıcı kılavuzlarına okuyup hangi tuşun ne işe yaradığını ve mantığını öğrenebilirsiniz. Tabi ki yine kullandığınız tuşların neleri nasıl değiştirdiğini müziği dinleyerek anlayacaksınız, fakat Amerika’yı yeniden keşfetmenize gerek yok.

Mikste Efekt (plug-in) Kullanım Sırası – Ses Mühendisi İçin Rehber

Bu konuda farklı yaklaşımlar mevcuttur. Doğru ve kesin bir yol yoktur. Neticede müzik prodüksiyonu baştan sona sanatsal bir üretim ve disiplindir. Bu noktada kararlarınızı, ulaşmak istediğiniz genre’a göre almalı ve mikste kaybolduğunuz noktalarda kendinize bunu hatırlatmalısınız. En çok kullanılan ve benim de sıklıkla kullandığım miks zincirini (mixing chain) aşağıdaki gibidir:

-Eksiltici EQ (Subtractive EQ): Sinyali komresöre göndermeden önce tonda istemediğimiz frekansları temizlemek için kullanırız. Hiçbir frekansı “boost” etmeyip (artırma), yalnızca “cut” (kısma) özelliğini kullanırız. Özellikle bas yoğunluklu track’ler için “low-cut” dediğimiz istenmeyen bas frekansları temizlemek, miksi en çok dalga boyu büyük bas frekanslar bozacağı için elzemdir.

-Compressor: Ses mühendisi, istemediği frekanslardan kurtulduktan sonra kanalın temizlenmiş yeni halini daha ön plana çıkarmak için bu aşamada kompresörleri kullanabilir.

-De-esser: Kompresörler dinamik aralığı daraltır. Bu sebeple vokalde sert sessiz harfler bir miktar fazla ön plana çıkmış olabilir. De-esser’lar fazla ön plana çıkan “sibilance” frekansları kısmak için yardımcınızdır.

-Ekleyici EQ (Additive EQ): Sound iyice derlenip toplarlandıktan sonra hala bazı frekansları ön plana çıkarmanız gerektiğini düşünüyorsanız seçtiğiniz ekolayzır plug-in’inin boost özelliğini kullanarak istediğiniz frekansı artırabilirsiniz. Bas ve mid’ler sesi daha belirgin ve gövdeli, tizler daha detaylı yapacaktır.

Bu noktadan sonra özel olarak değiştirmek istediğiniz başka bir durum yoksa kanalları belirlediğiniz oranlarda ve her birine özel olarak ayarladığınız reverb ve delay efekti kullandığınız yardımcı kanallarına gönderebilirsiniz.

Online mix mastering için iletişime geçin.

Etiketler: #delay, #mixyapmak, #prodüktörüm, #reverb, #sesmühendisliği